Obowiązki informacyjne notariusza i skutki niewywiązania się z nich

Zgodnie z decyzją Sądu najwyższego, jeśli dany notariusz nie dopełni ciążącego na nim obowiązku właściwego poinformowania stron aktu notarialnego o faktycznych skutkach podpisywanego przez nich dokumentu prawnego, ponosi on pełną odpowiedzialność za wszystkie straty stron podpisywanych dokumentów, spowodowane przez niedostatek przekazanych informacji.

Orzeczenie Sądu Najwyższego dotyczyło sprawy dwóch aktów notarialnych sporządzonych przez notariusza dla Katarzyny S. i spółki X o formie prawnej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Akty dotyczyły przeniesienia własności określonej nieruchomości należącej do pani S. Pierwszy z aktów notarialnych był prawnym potwierdzeniem sprzedaży nieruchomości należącej do pani S. spółce X. Sprzedaż przewidywała jednorazowe przekazanie pani S. części wartości nieruchomości, po czym spółka X zobowiązała się do spłaty reszty należności w 17 ratach. Katarzyna S. otrzymała 7 z przewidzianych rat, lecz kłopoty finansowe spółki X zmusiły ją do zaprzestania dalszych wypłat na rzecz poprzedniej właścicielki nieruchomości.

W celu zabezpieczenia roszczenia Katarzyny S. strony zdecydowały się na ponowne przekazanie własności nieruchomości Katarzynie S., która miała przejąć nieruchomości wraz z ciążącą na niej hipoteką, przy czym otrzymane do tej pory przez panią S. pieniądze nie podlegały zwrotowi. Sporządzono akt notarialny i zgodnie wystąpiono do sądu o zmiany w księdze wieczystej. Niedługo potem sąd pierwszej instancji dokonał wpisu do ksiąg wieczystych.

​

Powyższa decyzja została jednak obalona przed sądem drugiej instancji i własność nieruchomości wróciła do firmy X. Spowodowane to było faktem, iż brak oświadczenia woli firmy X w akcie notarialnym o przeniesieniu własności powodował, że akt notarialny nie powodował przeniesienia własności, ale stanowił podstawę do roszenia pani S. o wystawienie takiego oświadczenia woli. Innymi słowy, świadczenie rzeczowe zostało przekształcone w świadczenie pieniężne. W ramach postępowania upadłościowego majątek firmy został zlikwidowany, ale nie wystarczył on do zaspokojenia Katarzyny S.

W związku z utratą nieruchomości i brakiem zaspokojenia z majątku firmy, pani Katarzyna S. wystąpiła w postępowaniu cywilnym przeciwko notariuszowi, który nie dopełnił obowiązku poinformowania o konieczności obecności oświadczenia woli dla ważności aktu prawnego. Pani Katarzyna S. zażądała także zwrotu wynagrodzenia, jakie otrzymał notariusz. Postępowania sądowe w dwóch pierwszych instancjach  były dla powódki negatywne, ale postępowanie przed Sądem Najwyższym zakończyło się orzeczeniem, że niedopełnienie obowiązku przez notariusza było bezpośrednią przyczyną strat powódki, w związku z czym notariusz oraz jego ubezpieczyciel ponoszą pełną odpowiedzialność za straty, do których doszło w wyniku wady aktu notarialnego. Pani Katarzyna S. powinna zostać zaspokojona z obowiązkowego ubezpieczenia posiadanego przez notariusza oraz z całego majątku notariusza, jeśli suma ubezpieczenia nie wystarczy na pokrycie jej strat.